هدیه هایی که شان خبرنگاری و جایگاه رسانه را مخدوش می کند

در خبرها بود که در نشست خبری پتروشیمی میانکاله کارت هدیه ۲ میلیون تومانی به خبرنگارها داده شده است.

متاسفانه این‌که خبرنگار و یا رسانه ای در قبال دریافت پول نمک گیر شود و مطلبی را تهیه و یا انعکاس دهد، مساله جدیدی نیست. سال‌هاست که هشدار داده می شود که چنین رویه ای اگر چه عمومیت ندارد، ولی میزان آلودگی به آن هر میزان باشد، آن‌چه از بین می رود شان و جایگاه روزنامه نگار، رسانه و اعتماد عمومی به آن است.

رسانه ای که پول می گیرد تا مطلبی را باب میل سفارش دهنده که هر کس و یا تشکیلاتی می تواند باشد، انتشار دهد، آموزه های دینی، اخلاق حرفه ای و قانون را نیز زیر پا گذاشته است. مطابق قانون، مطلبی در هر شکل و فرمت که در ازای دریافت پول تهیه شده باشد ، به یک کلام ساده «آگهی» تلقی می شود که باید کاملا مشخص و قابل تشخیص برای مخاطب باشد.

دریافت هدیه در ازای وظیفه حرفه ای در شان خبرنگار نیست و نباید خودش را در معرض گرفتن این هدایا قرار دهد. خبرنگار با قبول این هدایا به شان حرفه‌ای خودش لطمه وارد می‌کند و بخش انتقادی به مجموعه و مسوول را نادیده می‌گیرد که این امر با روح و رسالت رسانه‌ای به طور کامل در تضاد است. از منظر شرعی نیز با توجه به آموخته ها و تعالیم دینی، این پول به نحوی شبهه دارد و نمی‌تواند شرعی باشد. پذیرش هدیه به این معنا است که من خبرنگار پول می‌گیرم تا خبری را بر اساس خواسته‌ی اهداکننده پوشش دهم، نه بر اساس حقیقتی که وجود دارد. این موضوع باعث بدبینی مردم به رسانه‌ شده و این‌گونه می‌گویند؛ خبرنگاران در برابر دریافت هدیه، هر مطلبی را می‌نویسند و چنین مطالبی خواندنی نیست.

رسانه نمی تواند مخاطب را به صاحبان آگهی بفروشد. مساله مورد اشاره، خاص چند روزنامه و یا مجله اجاره ای! نیست، حتی صدا و سیما که بودجه های میلیاردی دارد، آنتن فروشی می کند . از تبلیغ قابله تا صحبت های به ظاهر کارشناسی یک صاحب حرفه دنبال شهرت و رونق کار در میانه یک برنامه معمول تلویزیونی بدون لوگوی تبلیغات، و طیف وسیعی از هر آن‌چه از وقت مردم می تواند به پول تبدیل شود، روی آنتن تلویزیون و رادیو و صفحه های نشریه و یا فایل های ارسالی خبرگزاری می آید و مخاطب در معرض آن قرار می گیرد، یعنی فروختن مخاطب به صاحبان آگهی! چنین بنگاهی شایستگی قرار داشتن در جایگاه ناظر عمومی، امین مردم و چشمان ناظر جامعه را ندارد.

در زندگی روزمره و خارج ازفضای رسانه، دریافت هدیه امری طبیعی به حساب می‌آید، اما این کار در فضای رسانه‌ای می‌تواند معنا و مفهومی دیگر داشته باشد که حداقلش از بین رفتن شان خبرنگاری و مقام و منزلت او است. یکی از وظایف و کارکردهای رسانه بیان واقعیت‌ها به منظور کمک به روند‌ها، فرآیندها و نتایج برای تصمیم‌گیری‌ها است. تجربه من در بیش از چهار دهه خبرنگاری می گوید که متاسفانه اکثر قریب به اتفاق دستگاه‌های دولتی علاقمند به این موضوع هستند تا رسانه‌ها را تبدیل به روابط عمومی‌ها کنند. اگر این اتفاق بیافتد، رسانه کارکرد، اعتبار و در نتیجه نقش تاثیر گذار خودش را در جامعه از دست می‌دهد. اگر خبرنگاران و اصحاب رسانه این هدایا را قبول کنند در موضعی قرار می‌گیرند که نمی‌توانند نقش رسانه را ایفا کنند و عملا تبدیل به روابط عمومی دستگاه‌ها و موسسات می‌شوند.

برای حل و رفع این مساله؛ اول این‌که خبرنگاران و اصحاب رسانه را باید از نقش و اهمیت وظیفه‌ای که بر عهده دارند، آگاه کرد و در گام دوم رسانه‌ها باید خبرنگاران را از نظر مالی تامین کنند تا نیازی به هدایا نداشته باشند و در معرض طمع و خطر قرار نگیرند. رسانه باید تلاش بکند تا درآمد خودش را از طرق قانونی و موجه بالا ببرد تا بتواند خبرنگاران خودش را تامین کند. از طرفی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در حد مقدورات خودش تلاش کند تا از رسانه‌های مستقل حمایت کند تا این رسانه‌ها بتوانند به جایگاه لازم برسند. مسوولان رسانه‌ها باید به نحوی این موضوع را به مجموعه‌ی خود منتقل کرده و دریافت هدیه را ممنوع کنند که موضوعی سلبی است. اما موضوع ایجابی، تبیین شان و جایگاه خبرنگاری برای خبرنگاران است تا جایگاه واقعی خودشان را بدانند.

نویسنده: رئوف پیشدار استاد دانشگاه