اقتصاد سیستان و بلوچستان در سالی که گذشت

صادرات کالاها از طریق گمرکات و بازارچه‌های مرزی سیستان و بلوچستان در سال گذشته نسبت به مدت مشابه سال قبل از لحاظ ارزش ۴۷ درصد و از نظر وزن ۳۱ درصد افزایش و واردات نیز نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۱ از نظر ارزش چهار درصد افزایش و از نظر وزن هفت درصد کاهش داشته است.

استان سیستان و بلوچستان با مساحت ۱۸۱ هزار و ۷۷۵ کیلومتر مربع و وجود ۲۶ شهرستان در حالی ۱۱.۵ درصد مساحت کشور را به خود اختصاص داده که وجود دریای عمان در جنوب، کوه آتشفشانی تفتان در یک سو و منطقه آبرفتی دشت سیستان در شمال تنوع اقلیمی منحصر به فردی را در این خطه رقم زده است.

با توجه به ظرفیت‌های بی بدیل سیستان و بلوچستان، این استان توأمان دارای اولویت‌های طرح شده در سند تحول دولت مردمی از جمله مزر آبی بیش از ۳۸۰ کیلومتر با کشورهای حوزه دریای عمان و خلیج فارس، شبه قاره هند و به تبع آن توسعه اقتصاد دریا محور، ظرفیت بی‌بدیل کانسارهای معدنی، بالاترین ظرفیت انرژی خورشیدی و بادی در نقاط مختلف استان و نقاط گردشگری بی‌نظیر، جوانترین جمعیت کشور، همچنین مرز خاکی بیش از یک‌هزار و ۲۱۰ کیلومتر با کشورهای پاکستان و افغانستان است.

عملکرد صادرات انجام شده از گمرکات سیستان و بلوچستان

بر اساس گزارشات منتشر شده در حوزه بازرگانی خارجی و مبادلات مرزی از طریق گمرکات سیستان و بلوچستان در یازده ماهه نخست سال ۱۴۰۲ از نظر ارزشی ۲ میلیارد و ۸۶میلیون و ۴۶۷ هزار و ۵۴۰ دلار و از نظر وزنی پنج میلیون و ۳۸۹ هزار و ۷۵۹ تن بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن از لحاظ ارزش ۴۷ درصد و از نظر وزن ۳۱ درصد افزایش داشته است.

در زمینه صادرات قطعی از گمرکات زاهدان، میرجاوه، میلک، چابهار و منطقه، پیشین، بازارچه مرزی میلک، میرجاوه، پیشین، گمشاد، کوهک و جالق سراوان، بازارچه ریمدان در سال گذشته ۹ هزار و ۷۴ فقره پروانه صادراتی به ارزش ۳۴۹ میلیون و ۶۹۶ هزار و ۸۹۳ دلار و به وزن بیش از ۲ میلیون و ۱۰ هزار و ۹۵ تن تشکیل شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر تعداد پروانه هشت درصد کاهش، از نظر ارزش ۳۳ درصد افزایش و از نظر وزن۲۳ درصد افزایش را نشان می‌دهد.

همچنین صادرات خروجی کالاها در سایر گمرکات کشور از گمرکات سیستان و بلوچستان و بازارچه‌های مرزی این استان به ارزش یک میلیارد و ۷۳۶ میلیون و ۷۷۰ هزار و ۶۴۷ دلار و به وزن بیش از سه میلیون و ۳۷۹ هزار و ۶۶۴ تن بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر ارزش۵۰ درصد افزایش و از نظر وزن ۳۶ درصد افزایش را نشان می‌دهد.

در این رابطه عمده اقلام خروجی موضوع ۱۱۶ شامل گاز، قیر، سیمان، کاشی و سرامیک، سنگ تراورتن، هیدروکربن، آهن و فولاد، مواد غذایی مجاز و تره بار بوده است.

عملکرد واردات انجام شده از گمرکات سیستان و بلوچستان

در سالی که گذشت میزان واردات از طریق گمرکات و بازارچه‌های مرزی سیستان و بلوچستان نیز به ارزش یک میلیارد و ۶۳۹ میلیون و ۷۳ هزار و ۱۵۹ دلار و به وزن ۱۶ میلیون و ۱۸۸ هزار و ۷۲۸ تن تشکیل شده که نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۱ از نظر ارزش چهار درصد افزایش و از نظر وزن هفت درصد کاهش داشته است.

همچنین عمده اقلام وارداتی شامل گندم، دانه ذرت دامی، برنج، جو دام، انبه، کنجد، دام زنده، چای، لوازم یدکی، پارچه، لاستیک، اتومبیل سبک، سنگین، موز و برخی اقلام مجاز دیگر بوده که این اقلام از کشورهای روسیه، برزیل، پاکستان، هند، امارات متحده عربی، چین، تایلند،کنیا، سریلانکا، تایوان و افغانستان وارد شده است.

عملکرد بازارچه‌های مرزی سیستان و بلوچستان

جمع کل صادرات سال ۱۴۰۱ بازارچه ها ۴۶۲ میلیون دلار به وزن یک‌هزار و ۱۴۲ هزارتن بوده که در۱۱ ماهه سال ۱۴۰۲ نیز ارزش صادرات بازارچه های مرزی به ۹۳۰ میلیون دلار و وزن یک‌هزار و ۹۹۵ هزار تن رسیده که از نظر ارزش ۱۰۱ درصد و از نظر وزن ۷۵ درصد افزایش را نشان می‌دهد.

یکی دیگر از اقدامات در حوزه بازارچه‌های مرزی سیستان و بلوچستان راه اندازی بازارچه خرده فروشی میلک در حوزه سیستان که با تسهیلات در نظر گرفته شده دولت بود که در این زمینه مرزنشینان توانستند تا سقف یک‌هزار و ۶۰۰ دلار در ماه به خرید و جابجایی کالا اقدام کنند، همچنین بازارچه مرزی دریایی پسابندر افتتاح شد که این بازارچه علاوه بر مبادلات مرزی با کشور پاکستان فراتر از آن با کشورهای هند، آفریقایی و حوزه خلیج فارس نیز می‌تواند مبادله کالا کند.

واریز اولین مرحله سود مرزنشینان در شمال سیستان و بلوچستان از محل مبادلات تجاری خرده فروشی در بازارچه‌های مرزی، بازگشایی معبر دوم در بازارچه مرزی میرجاوه (معبر سیمان) که با بازگشایی این معبر محل تردد کامیون‌های حامل سیمان و تره بار از معبر دیگر کالاهای تجاری جدا سازی شده و جابجایی اقلام کولبری هم سرعت بیشتری گرفت، انجام شده است.

اجرای طرح هوشمند سازی یارانه آرد و نان

در ادامه اقدامات حوزه اقتصادی سیستان و بلوچستان طرح هوشمند سازی یارانه آرد و نان در استان به منظور نظارت و کنترل هوشمند بر فعالیت خبازی‌ها اجرا شد به گونه‌ای که در حال حاضر عملیات نصب دستگاه کارتخوان در تمامی شهرستان‌ها اجرا و بیش از ۹/۹۹ درصد نانوایی‌ها مجهز به دستگاه کارتخوان شدند.

راه اندازی کامل سامانه نظارت بر توزیع آرد خام روستایی و عشایری (سنتا) با هدف توزیع عادلانه، شفاف و قابل رصد سهمیه آرد خام روستایی و عشایری و جلوگیری از خروج آرد از شبکه توزیع برای اولین بار در سیستان و بلوچستان و ایجاد شفافیت در توزیع آرد خام اقدام مهم دیگری بود که سال گذشته در این حوزه انجام شد.

همچنین تخصیص سه هزار و ۵۰۰ تن آرد به سهمیه سیستان و بلوچستان و افزایش سرانه توزیع آرد خام روستایی و عشایری از ۶ کیلوگرم به ۱۰ کیلوگرم اقدام شاخص دیگری بود که منجر به رضایتمندی مردم شد.

اقدامات مهم انجام شده با محوریت دفتر امور اقتصادی

در ۱۱ ماهه ابتدای سال ۱۴۰۲ میزان واردات دام برای تنظیم بازار گوشت کشور از مرزهای سیستان و بلوچستان، تعداد ۱۲۰ هزار رأس و مقدار هشت هزار و ۳۰۰ کیلوگرم لاشه انجام شده که نسبت به سال گذشته چهار برابر افزایش داشته است.

توافق با کشور پاکستان برای ایجاد بازارچه‌های خرده فروشی در سیستان و بلوچستان برای اولین بار جهت فعالیت پیله وران و مرزنشینان از طریق انجام مبادلات مرزی با مرزنشینان، تسهیل صادرات از طریق فعال سازی بازارچه‌های مرزی استان با صادرات بیش از ۲ میلیون و ۶۰۶ هزار تن کالا به ارزش حدود ۹۰۰ میلیون دلار به کشورهای افغانستان و پاکستان تا اسفندماه سالجاری و ایجاد اشتغال برای حداقل ۲ هزار مرزنشین و ارتقای معیشت آنان، فعال ساختن مجدد ۶ کشتارگاه و ۱۵ واحد بسته بندی ناشی از واردات دام که در سال‌های گذشته راکد یا فاقد فعالیت بوده، واردات میوه‌های گرمسیری مانند انبه، موز و نارنگی جهت تنظیم بازار و رفع تأمین نیاز استان و کشور از طریق تعهدات ارزی پیله وران استان بر اساس مصوبه مورخ ۲۶ اسفندماه ۹۹ هیأت وزیران از جمله اقدامات شاخص با محوریت دفتر امور اقتصادی استانداری بوده است.

در ادامه نیز ایجاد و راه اندازی ۲ روستا بازار برای نخستین بار در شهرستان‌های زاهدان و خاش در شهریور ماه سال گذشته با شعار «از مزرعه تا بازار با هدف حذف واسطه‌گری در بازار و ایجاد امنیت برای مصرف کننده» هم از نظر کیفیت و هم از نظر قیمت و هماهنگی برای ایجاد بازارچه‌های موقت جدید در سایر شهرهای سیستان و بلوچستان، برپایی نمایشگاه‌های عرضه مستقیم کالا و نیز نمایشگاه ضیافت ماه مبارک رمضان در ایام پایانی سال، هماهنگی و نظارت بر توزیع الکترونیکی گاز مایع به منظور جلوگیری از عرضه خارج شبکه و یا قاچاق سیلندرهای گاز که اجرای این طرح در کاهش صفوف توزیع در استان تأثیر زیادی داشته و در حال حاضر بیش از ۸۶ درصد توزیع گاز از طریق کارت الکترونیک سوخت صورت می‌گیرد نیز انجام شده است.

ابلاغ افزایش ساعت کاری واحدهای خبازی منتخب بر اساس تصمیمات کارگروه آرد و نان سیستان و بلوچستان در ۲ شیفت کاری از ساعت ۷ صبح تا ۲۱ شب به صورت یکسره برای رفع دغدغه مردم در تأمین نان مورد نیاز خود و افزایش مبلغ تسهیلات گازکشی منازل به مبلغ ۱۵ میلیون ریال به ازای هر خانوار با بازپرداخت پنج ساله و با تضمین یارانه تسهیلات گیرندگان براساس تصویب نامه شماره ۱۲۰۰۴۸/ت ۶۰۸۱۹ هـ مورخ ۱۰/۰۷/۱۴۰۲ هیات وزیران از دیگر اقدامات دفتر امور اقتصادی استانداری این استان در سال ۱۴۰۲ به شمار می‌رود.

حوزه سرمایه‌گذاری سیستان و بلوچستان درسالی که گذشت؛ از احیای ۸۳ واحد راکد تا اشتغالزایی سه هزار نفر

 سیستان و بلوچستان با قرار داشتن بر روی کمربند فلزی و معدنی جهان در حالی یکی از استان‌های بزرگ معدنی کشور محسوب می‌شود که در سال گذشته علاوه بر احیای ۸۳ واحد راکد در بخش صنعت و معدن؛ با ایجاد طرح‌های جدید در این بخش زمینه اشتغال برای سه هزار نفر فراهم شده است.

 صنایع در حالی به عنوان یکی از مهمترین بخش‌های اشتغالزایی محسوب می‌شوند که علاوه‌بر اشتغالزایی، توسعه و رشد اقتصادی را به دنبال دارند.

در این زمینه سیستان و بلوچستان با قرار داشتن بر روی کمربند فلزی و معدنی جهان که از صربستان تا پاکستان ادامه دارد یکی از استان‌های بزرگ معدنی کشور محسوب می‌شود.

معادن سیستان و بلوچستان به دلیل ظرفیت‌های بالای ذخایر در رتبه‌های اول و دوم کشوری قرار گرفتند که این نشان‌دهنده ظرفیت، رشد و رونق اقتصادی در منطقه است، این معادن حاوی ذخایر غنی از فلزات و کانسارهای معدنی از قبیل کرومیت، مس، منگنز، سرب و روی، قلع، تنگستن، طلا و همچنین عناصر و کانسارهای غیرفلزی نظیر تالک، منیزیت، گل‌سفید و سنگ‌های ساختمانی و تزئینی بویژه گرانیت و مرمر است.

وجود ذخایر غنی و متنوع معدنی فلزی و غیر فلزی و سایر مواد معدنی، سیستان و بلوچستان را آماده ایجاد و توسعه بیش از پیش صنایع تبدیلی و فراوری معدنی کرده است با این وجود سیستان و بلوچستان یکی از استان‌های بزرگ معدنی کشور محسوب می‌شود به طوریکه از ۶۰ نوع ماده معدنی شناسایی شده در کشور، ۲۸ نوع آن به طور قطع و در شرایط کنونی در این استان وجود دارد؛ همچنین از حیث داشتن عناصر معدنی فلزی از کم‌نظیرترین استان‌های کشور محسوب شده و بیشترین میزان آهن پلاسری، مس و آنتیموان و طلای کشور را با پراکندگی وسیع به خود اختصاص داده است.

در این میان وجود معادن غنی و متنوع و سهم بالای سیستان و بلوچستان در برخورداری از این معادن و امکان توسعه فعالیت‌های معدنی توسعه و پیشرفت اقتصادی این نقطه از ایران اسلامی را رقم زد، به عقیده کارشناسان؛ این استان در دوران بعد از انقلاب یکی از استان‌های مستعد در زمینه سرمایه‌گذاری به‌ویژه در بخش معدن بوده است.

شناخت مزیت‌های سرمایه‌گذاری در بخش معدن می‌تواند علاوه‌بر هدایت سرمایه‌ها و منابع به سمت بهره‌برداری توان رقابتی در بازارهای بین‌المللی ایجاد کند که این امر در سیستان و بلوچستان به عنوان رنگین کمانی از معادن دور از انتظار نیست و در دولت سیزدهم نیز شاهد اتفاقات بی‌نظیری در این عرصه هستیم.

نگاهی به عملکرد صنعت و معدن سیستان و بلوچستان

با توجه به اهمیت حمایت از بخش صنعت در سیستان و بلوچستان، وجود ۳۰ شهرک و ناحیه صنعتی با مساحت چهار هزار و ۵۳۶ هکتار بستر مناسبی را همراه با مشوق‌های لازم برای جذب سرمایه گذار در حوزه‌های مختلف صنعتی، صنایع تبدیلی معدنی،کشاورزی و شیلاتی فراهم آورده است.

علاوه بر و جود سه کارخانه تولید سیمان و تعداد هشت واحد تولیدی شناور سازی، ۸۰ درصد از تور ماهیگیری مورد نیاز کشور، ۳۰ درصد کنسرو ماهی، ۳۰ درصد پاکت سیمان، ۴۰ درصد پای بند ریل آهن و ۱۲ درصد سموم دفع آفات مورد نیاز کشور نیز در سیستان و بلوچستان تولید می‌شود.

در همین راستا در سالی که گذشت ۴۰ واحد تولیدی در بخش صنعت با ایجاد اشتغال برای ۴۹۵ نفر و ۱۴ واحد معدنی با ایجاد اشتغال برای ۱۶۳ نفر احیا و وارد مدار تولید شدند.

همچنین ۱۰۶ طرح جدید در حوزه صنعت با اشتغال یک‌هزار و ۹۳۲ نفر و ۳۹ طرح معدنی جدید با اشتغال یک‌هزار و ۶۴ نفر در سال ۱۴۰۲ در سیستان و بلوچستان در حوزه صنایع و معادن به بهره برداری رسید.

طرح‌های در دست اجرا توسط شرکت‌های سرمایه گذاری در بخش صنعت و معدن

شرکت تأمین آب صنایع و معادن ایمواسکو اقدام به اجرای خط انتقال آب از دریای عمان کرد، این طرح به طول ۸۲۰ کیلومتر و با ظرفیت انتقال سالانه ۲۸۰ میلیون مترمکعب آب دریا با سرمایه گذاری مبلغ ۳۹۰ هزار میلیارد ریال انجام شد.

یکی دیگر از طرح‌های انجام شده در بخش صنعت و معدن سیستان و بلوچستان سرمایه گذاری شرکت تلاشگران زرمس ایرانیان، تولید کاتد مس در نیمروز با سرمایه گذاری هفت هزار میلیارد ریالی و اشتغال ۲۵۰ نفر و پیشرفت فیزیکی ۱۰۰ درصد، سرمایه گذاری شرکت توسعه صنایع معدنی مس جانجا، تولید کنسانتره مس در نیمروز با سرمایه گذاری ۵۰ هزار میلیارد ریالی و اشتغال ۳۰۰ نفر و پیشرفت فیزیکی ۵۰ درصد، سرمایه گذاری شرکت گسترش صنایع آریا تایر هامون، رفع موانع تولید تایر در سیستان با انتخاب سرمایه گذار جدید و شروع عملیات اجرای ابنیه و تاسیسات و پیگیری عقد قرارداد با تامین ماشین آلات مورد نیاز توسط شرکت چادر ملو، سرمایه گذاری شرکت پارس تامین، تولید شمش طلا در تفتان با سرمایه گذاری ۱۰ هزار میلیارد ریالی و اشتغال ۵۰۰ نفر و پیشرفت فیزیکی ۹۵ درصد بود.

همچنین سرمایه گذاری شرکت پارسیان، تولید کنسانتره مس در نیمروز با سرمایه گذاری ۲ هزار و ۸۰۰ میلیارد ریال و اشتغال ۲۵۰ نفر و پیشرفت فیزیکی ۱۵ درصد، سرمایه گذاری صنایع نساجی پرستو آبی هامون شامل ریسندگی، بافندگی و پوشاک در زاهدان با سرمایه گذاری ۱۰ هزار میلیارد ریال و اشتغال ۲۰۰ نفر و پیشرفت فیزیکی ۱۲ درصد، سرمایه گذاری قرارگاه خاتم با عنوان طرح کنسانتره مس و کاتد مس در زاهدان با اشتغال ۲۰۰ نفر و سرمایه گذاری هفت هزار میلیارد ریال با پیشرفت ۱۲ درصد، سرمایه گذاری و مشارکت سازمان همیاری شهرداری‌ها در طرح های سرمایه گذاری واحد تولید هیدرو کربن از ضایعات لاستیک، طرح تولید نایلون و نایلکس، طرح تولید لوله های اسپیرال و مشارکت در طرح های سرمایه گذاری فولاد پارس و مشارکت در طرح ریسندگی و بافندگی زابل، مشارکت با شرکت نو آتی در احداث نیروگاه خورشیدی ۲۰ مگا واتی در گوهر کوه از دیگر اقدامات انجام شده در بخش صنعت و معدن سیستان و بلوچستان در سال گذشته به شمار می‌رود.

سیستان و بلوچستان با توجه به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های فراوانی که در حوزه ذخایر معدنی دارد در صورت ایجاد زیرساخت‌های مناسب می‌تواند به عنوان موتور محرکه کشور عمل کند که این امر در دولت سیزدهم در حال تحقق است

با این وجود سیستان و بلوچستان با قرار داشتن بر روی کمربند فلزی و معدنی جهان، رنگین کمانی از معادن را در خود جای داده و احیای ۵۴ واحد معدنی و صنعتی راکد استان در دولت سیزدهم تنها در سال ۱۴۰۲ نشان از نگاه ویژه دولتمردان برای بهره‌گیری از این ظرفیت خدادادی در جهت ایجاد اشتغال و توسعه همه جانبه این نقطه از ایران اسلامی است.

شناخت مزیت‌های سرمایه گذاری در بخش معدن می‌تواند علاوه‌بر هدایت سرمایه‌ها و منابع به سمت بهره‌برداری توان رقابتی در بازارهای بین‌المللی ایجاد کند که این امر در سیستان و بلوچستان به عنوان رنگین کمانی از معادن دور از انتظار نیست.

سیستان و بلوچستان با توجه به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های فراوانی که در حوزه ذخایر معدنی دارد در صورت ایجاد زیرساخت‌های مناسب می‌تواند به عنوان موتور محرکه کشور عمل کند که این امر در دولت سیزدهم با ورود بسیاری از شرکت‌های بزرگ معدنی در این استان در حال تحقق است.

توجه به ظرفیت‌های بی‌نظیر سیستان و بلوچستان بویژه در بخش معدن علاوه‌بر توسعه و پیشرفت این استان سبب شکوفایی و پویایی اقتصاد کشور نیز خواهد شد؛ بنابراین حضور شرکت‌ها و بنگاه‌های بزرگ اقتصادی در این نقطه از ایران اسلامی به تحقق این امر کمک شایانی خواهد کرد.